23 Ιανουαρίου 2012

Περί του ήχου πλαγίου του τετάρτου



Όταν πριν από είκοσι και τρία περίπου χρόνια ξεκίνησα να μελετάω την πατρώα μας Β.Μ (Βυζαντινή Μουσική), είχα πάντα μια αρχή……ενώ προσπαθούσα να  διαβάσω την παραλλαγή (…παρακαταλογή…για άλλους…)για να αποδώσω το μέλος  είχα δίπλα μου ανοικτό το τετράδιο μου με τις θεωρητικές σημειώσεις που αφορούσαν τον ήχο που μελετούσα.
Ήχος πλδ΄εκ του νη


Για την ακρίβεια είχα την κλίμακα του ήχου με  σημειωμένες τις μαρτυρίες, τους δεσπόζοντες φθόγγους, και φυσικά την βάση του ήχου που με βοηθούσαν για να καταλάβω τις καταλήξεις..(..ατελείς ,εντελείς και τελικές…)..  τα απηχήματα του ειρμολογικού, καθώς και του στιχηραρικού μέλους ,και τέλος ποιοι φθόγγοι παίρνουν έλξεις και σε ποιες περιπτώσεις .
Αυτά τα πέντε πραγματάκια …(..κλίμακα, δεσπόζοντες, καταλήξεις, απηχήματα, έλξεις…)..είναι οι συνθήκες που χαρακτηρίζουν έναν ήχο.

Έτσι μπορούμε να παραθέσουμε στην αγάπη σας επιγραμματικά τα πέντε αυτά σημεία κάνοντας αρχή από τον Πλάγιο του Τετάρτου:
1-ανήκει στο διατονικό γένος με κλίμακα     
             Νη  12  πα 10  βου  8  γα 12    δι 12   κε 10  ζω 8  νη   
2- Βάση ο νη και δεσπόζοντες φθόγγοι: νη, βου, δι,
3- Καταλήξεις ατελείς στον βου και στον δι,  εντελείς και τελικές εις τον νη,
4-Απηχήματα….θα πρέπει να ακουστούν ΔΙΑ ΖΩΣΗΣ


5-Έλξεις: Συνήθως οι δεσπόζοντες έλκουν, τραβούν, τους υπερβάσιμους είτε κατά το οξύ, είτε κατά το βαρύ ανάλογα με την πορεία του μέλους…εδώ έχουμε τον κάτω ζω προς τον νη, τον πα προς τον βου, τον γα προς τον δι φυσικά όταν το μέλος ενδιατρίβει,…(.. περιστρέφεται δηλαδή και ξοδεύει πάνω από μια χρονική αξία…).. στους νη,βου,δι  
Ο επάνω ζω είναι εν υφέση όταν το μέλος φτάνει μέχρι αυτόν και ξαναγυρίζει, ή όταν το μέλος έρχεται από το οξύ, δηλαδή τον  επάνω πα, επάνω νη, και πάει κατά το βαρύ.   
Όταν δεσπόζει ο ζω τότε είναι φυσικός..(..δηλαδή στην φυσική του θέση στην κλίμακα.
Όταν γίνεται κίνηση Άγια κατά το οξύ τετράχορδο και πάλι πίσω δηλαδή:
Δ ι- κε – ζω – ΝΗ – ΠΑ – ΝΗ – ΖΩ – κε – δι                                        
Τότε γίνεται το εξής :κατά το ανέβασμα ο κε έλκεται λίγο από τον ζω τον συναντάμε δηλαδή κατά τι υψωμένο τον κε και ο ζω φυσικός     
Ενώ κατά την κατάβαση όπως ήδη είπαμε παραπάνω ο ζω χαμηλωμένος και ο κε στην φυσική του θέση
Αυτή  η <<κίνηση>> Άγια εφαρμόζεται σε όλες τις κλίμακες που χρησιμοποιούν διατονικό γένος κατά το οξύ τετράχορδο.

Αυτά τα ολίγα για τον πλδ΄ εκ του νη.

Όμως ο πλδ΄ εργάζεται σε δύο συστήματα στο δια πασών …(περνά δια πασών των φθογγων σε όλο το εύρος της κλίμακας ……  …αυτό που μόλις ασχοληθήκαμε…)..και στο κατά τριφωνία.
Ας πούμε και δυο λόγια για τη τριφωνία.
Φανταστείτε ότι παίρνομαι την κλίμακα όλη που έχει για βάση  το νη και την μεταφέρουμε τρις φωνές κατά το οξύ στον γα..(..εξ ου και τριφωνία..)..
Εδώ έχουμε βάση τον γα με δεσπόζοντες φθόγγους τον δι και λιγότερο τον ζω..( ..γι αυτό και πολλοί.. πρακτικοί ιεροψάλτες,  παρασύρονται  και αντί να ψάλλουν πλδ΄ κατά 3φωνία, λένε βαρύ εναρμόνιο εκ του γα..)..
Πολλά μέλη ειρμολογικά κυρίως ψάλλονται σε αυτόν τον ήχο  όπως ο μικρός Παρακλητικός κανόνας εις την Υπεραγία Θεοτόκο, το απολυτίκιο και τα καθίσματα του όρθρου…..και υπάρχουν και μελή όπου εναλλάσσονται  και οι δύο ήχοι όπως στο Μέγα Παρακλητικό ,στις καταβασίες Σταυρόν Χαράξας ..κ.α…              
 
           Όσο για το ήθος του ήχου:

Ήχων σφραγίς, Τέταρτε συ των πλαγίων,
Ως εν σε αυτώ παν καλόν μέλος φέρων.
Ανευρύνεις συ τους κρότους των ασμάτων,
Ήχων κορωνίς, ως υπάρχων και τέλος.
Ως άκρον εν φθόγγοις τε και φονών στάσει,
Άκραν της φωνής δις σε καλώ, και τέλος.

Δηλαδή:
Συ ο τέταρτος μεταξύ των πλαγίων , είσαι το επισφράγισμα όλων των ήχων, διότι στις μελωδίες σου περιλαμβάνεις κάθε τι ωραίο.
Εσύ δίνεις έκταση και ευρύτητα στις ζωηρές φωνές των ασμάτων,και είσαι η κορωνίδα και το τέλος όλων των ήχων.Και επειδή κατέχεις τα άκρα όσο αφορά τους υψηλούς τόνους και όσο αφορά τις καταλήξεις, και την στάση της φωνής, γι αυτό σε ονομάζω άκρον  της φωνής ( ως προς τα υψηλά και τα χαμηλά ) και τέλος των ήχων. 






Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.